Dünya üzerinde her sekiz insandan birinde olan, en fazla
gebe kadınlarda ve okul öncesi çocukluk çağında görülen bir rahatsızlık olan
demir eksikliği nedir? Neden olur? Ne yapmalısınız? Tüm bu soruların cevapları
yazımızda okumadan geçmeyin.
Vücutta bulunan toplam demir miktarının azalmasına demir
eksikliği denir. Günümüzde çok fazla önem verilen ve ilerleyen safhalarda
anemiye dönüşen kalıcı rahatsızlıklara neden olan demir mineralinin eksik olma
durumudur.
Demir eksikliği neden
olur?
Diyet ile yetersiz demir alım,
Sindirim sistemi tarafından demir emiliminin yetersiz oluşu,
Adet düzensizliği, sindirim sisteminden oluşan kayıplar,
idrarda kan (hemoglobinüri), hemodiyaliz gibi kanama nedenli demir kayıpları,
Gebelik ve emzirme sırasında demire ihtiyacın artmış olması
ve ihtiyacın karşılanamaması başlıca nedenlerdendir.
Nasıl anlarız?
Belirtiler nelerdir?
Soluk ten rengi (tırnak ve avuç içlerinde soluk renk)
Vücut ısısında düşüş, sürekli üşüme
Halsizlik, genel vücut kırgınlığı
İştahsızlık
Çarpıntı, baş ağrısı, baş dönmesi, kulakta çınlama, nefes
darlığı
Saç dökülmesi
Tırnaklarda kırılma güçsüzlük incelme ve kaşık tırnak adı
verilen tırnak genişliğinde artma
Dilde beyazlaşma
Ağız kenarlarında kuruma ve çatlama
İlerleyen zamanda kalp seslerinde anormallik
Zeka gelişimi büyüme ve koordinasyonda bozukluk
Odaklanamama ve dikkat eksikliği
Gebelerde ve bebeklerde ölüm ve hastalık oranında artış
Bağışıklık sisteminde bozulma ve enfeksiyona açık olma
Tanılama Nasıl Yapılır?
Belirtilerden birkaçını taşıyorsanız bir doktora görünmenizde
fayda var. Yapacağı muayeneler ve istediği kan testleri ile tanınızı birkaç
adımda tamamlayacaktır. Ne testleri yapılır diye devam edelim yazımıza. Laboratuar
testlerinden hemogram adı verilen kan sayımı ile ön test yapılır. Kesin tanı
koymak için periferik yayma adı verilen kan örneğinin yayılıp kan hücrelerinin
sayılması işlemi yapılır. Laboratuar testlerinde bakılan bir diğer değer serum
ferritin (kandaki demir miktarı) ve depo
demir miktarıdır. Serum ferritin değeri 15’ten küçükse demir eksikliği vardır.
15 ile 50 arasındaysa demir eksikliği olasıdır. 50- 100 arasında olasılık
vardır 100’den büyükse demir eksikliği yoktur. Bu değerleri bilmenize gerek yok
tabi ki doktorunuz bu konuda sizi bilgilendirecektir. Ayrıca bilmeniz gereken
bir nokta ise mevcut bir rahatsızlık( örneğin kalp rahatsızlığı) var ise bu
sonuçlar tam olarak demir eksiliği tanısını koydurmaz. Demir testleri sabah
demir düzeyi daha düşük olduğu için sabah saatlerinde aç iken yapılması daha
doğrudur.
Tedavisi nasıl olur?
Ağızdan alınan demir preperatları ile düşük düzeydeki demir
eksikliği tedavi edilebilir. En sık kullanılan demir preperatı ferrosanol
duodenal kapsüldür. Demir preperatlarına karşı duyarlılık gelişebilir bu da
kendisini bulantı kusma ishal hazımsızlık dışkı renginde koyulaşma olarak
gösterir aşırı olamağı sürece belirtiler endişe edilecek bir şey yoktur. Orta
ve yüksek düzeylerde olan demir eksikliği için demir ampulleri damar yolu ile
ya da kas içi enjeksiyon ile doktorunuzun öngördüğü miktarda ve süreyle
yapılır.
Ferritin İlacı Kullanırken Dikkat Edilecekler
Demir preperatları düşük dozlarda başlanarak kullanılmalı ve
4- 5 günde arttırılmalıdır. ( bu size zaten doktorunuz tarafından anlatılacak
ve uygulanacaktır)
Başka bir ilaçla birlikte kullanılmamalıdır, etkileşime
neden olabilir. İki ilaç arasına 2 saat eklenerek kullanılmalıdır.
Yemeklerden 2 saat sonra alınmalıdır. Mide boş iken demir
emilimi atar.
C vitamini içeren limon portakal gibi besinlerle alınan
demir preperatının emilimi artar daha fazla fayda sağlanır.
Çay yumurta süt kahve tahıl gruplarıyla alınan demir
preperatının etkisi azalır.
Dışkınızın rengi siyaha dönüşebilir bu normaldir endişe
edilecek bir şey yoktur.
Demir Eksikliği İçin Beslenme Listesi
Demir eksikliğinde beslenme, hastalık düşük seviyede olduğu durumlarda ya da
sınır değerine yakın olduğu durumlarda oldukça önemlidir. Bu nedenle diyetimizde kullanabileceğimiz demir içeren yiyecekler tercih etmeliyiz.
Sakatatlar, karaciğer, dana eti, tavuk eti, koyun eti,
Baklagiller özellikle soya fasulyesi,
Kuru meyveler özellikle kuru üzüm kuru kayısı
Pekmez, yumurta
Yeşil sebzeler özellikle ıspanak
Fındık fıstık susam tahin
Ayrıca lifli besinler demir atılımını arttırır. Demirden
zengin beslenme sırasında posa içeren besinler tüketilmemelidir.
Mayalı ekmek demir emilimini arttırırken, iyi pişmemiş kuru
baklagiller, kepekli ekmek, lavaş, yufka ve esmer un kullanılarak yapılan
ürünler demir emilimini azaltır.
Konserve gıdalar da dikkat edilmesi gereken noktalardan
biridir. Alimünyum ya da teneke
içerisinde beklediği için ve beraberinde tüketilen demir içerikli besinin
emilimini azaltır.
g.k.t
g.k.t